صدق وکذب
نویسنده : دکتر علیرضا صالحی
صدق وکذب
گفت : پیغمبر نشانی داده است قلب نیکو را محک بنهاده است
گفته است : الکِذبُ رَیبٌ فی القلوب گفت : الصدق طمانین طروب
دل نیارامد ز گفتار دروغ آب و روغن هیج نفروزد فروغ
(مثنوی ، دفتر دوم ، 2744-2745)
چون شود از رنج و علت دل سلیم طعم کذب و راست را باشد علیم
(مثنوی ، دفتر دوم ، 2749)
تذکر معنوی: آرامش دلهای شما در گرو راست گویی است.
تحلیل: مولوی به استناد حدیثی از پیامبر(ص) که دروغ را موجب ناآرامی دل، و راست گویی زمنه آرامش خاطر انسان برمی شمارد (احادیث مثنوی ، ص65) ، همه انسان ها را به آستانه راستی و راست گویی دعوت کرده و آنان را از دروغ منع می کند . دروغ آفت سکون و آرامش دل انسان و دروغگویان هرگز رنگ شادی را به خود نمی بینند . نکته قابل تأمل در این ابیات این است که تنها دلهای سالم و پاک طعم و مزة دروغ و راست فهمیده و می توانند اثرات و پیامدهای هر یک را درک کنند .
از همین رو بر اساس حس لذت جویی انسان ، اگر لذت و یا رنج چیزی را درک نکنیم در پی کسب یا دفع آن لذت و رنج گامی برنمی داریم و احوال خویش بی خبریم .